раў беларускіх пісьменнікаў ці з перыёдыкі. Калі прыказцы ўласцівы такія
з'явы, як варыянтнасць ці факультатыўнасць, то колькасць ілюстрацый-
ных прыкладаў адпаведна павялічваецца.
Скарачэнні ў цытатах абазначаюцца дзвюма кропкамі (..).
Часам пры цытаванні выкарыстоўваюцца квадратныя дужкі. Імі адзна-
чаюцца ўстаўкі асобных слоў (звычайна гэта назвы дзейных асоб, замене-
ныя ў тэксце асабовым ці прыналежным займеннікам). У квадратных
дужках даецца таксама імя дзейнай асобы, якой належыць рэпліка з дра-
матургічнага твора.
Калі прыказка не ўскладнена варыянтнасцю ці факультатыўнымі кам-
панентамі, то ілюстрацыі размяшчаюцца ў храналагічным парадку. У
іншых выпадках парадак падачы прыкладаў-цытат звязаны з паслядоўным
адлюстраваннем формы загаловачнай прыказкі. Прыклады, у якіх пры-
казка выкарыстана ў скарочаным выглядзе — з недагаворваннем яе апо-
шняй часткі, падаюцца пасля ілюстрацый, дзе прыказкі ўжыты ў най-
больш тыповай форме.
У «Прадмове» ўжо гаварылася, што ў мастацкіх і публіцыстычных тэ-
кстах сустракаюцца індывідуальна-аўтарскія варыяцыі прыказак, звычай-
на абумоўленыя мастацкімі мэтамі або асаблівасцямі вершаванага маўлен-
ня. Такі магчымы спосаб рэалізацыі прыказак таксама адлюстроўваецца ў
слоўнікавым артыкуле. У ім следам за прыкладамі-цытатамі, у якіх пры-
казкі выкарыстаны нарматыўна, з абзаца за знакам зорачкі (*) даюцца
індывідуальна-аўтарскія ўжыванні прыказак у змененай форме.
Д а в е д а ч н а я ча с т к а. Тут амаль ва ўсіх выпадках адзначаецца,
у якіх парэміялагічных зборніках (гл. «Спіс скарачэнняў») фіксуецца зага-
ловачная прыказка ці яе варыянты. Калі ў некалькіх зборніках прыказка
пададзена ў аднолькавай форме, то перавага аддаецца аднаму зборніку,
храналагічна больш ранняму.
У даведачнай частцы зрэдку ёсць звесткі, з якой мовы запазычана або
скалькавала загаловачная прыказка. Часам даюцца звесткі гістарычна-
этымалагічнага характару (гл., напрыклад, артыкул Апетыт прыходзіць у
час яды).
Многія прыказкі дапускаюць свабодную перастаноўку сваіх кампанен-
таў (Адна бяда не ходзіць —Бяда адна не ходзіць), ужываюцца ў некалькіх
варыянтах, маюць факультатыўныя словы. Усё гэта абцяжарвае знахо-
джанне шматлікіх прыказак у Слоўніку. Таму, каб палегчыць пошукі той
ці іншай прыказкі, у канцы Слоўніка прыводзіцца а л ф а в і т ны п е -
р а л і к с л о ў (за выключэннем службовых), якія ўваходзяць у загало-
вачныя прыказкі або ў іх варыянты, пададзеныя ўнутры слоўнікавых
артыкулаў. Карыстаючыся ім, можна знайсці любую з апісаных прыказак,
ведаючы хоць бы адзін яе кампанент. Пры кожным з гэтых слоў прыво-
дзяцца ў алфавітнай паслядоўнасці ўсе прыказкі, у якіх яно сустракаецца.
Слова даецца ў яго зыходнай форме: назоўнікі — у назоўным склоне
адзіночнага ліку; прыметнікі — у назоўным склоне адзіночнага ліку
мужчынскага роду; лічэбнікі і займеннікі — адпаведна назоўнікам і пры-
метнікам; дзеясловы, дзеепрыметнікі і дзеепрыслоўі — у неазначальнай
форме. Суплетыўныя формы (тыпу: браць — узяць) і трывальныя пары
дзеясловаў (шанцаваць — пашанцаваць) прыводзяцца на сваім алфавітным
месцы.
У алфавітны пералік уключаны і словы, якія па-за пэўнай прыказкай
не ўжываюцца (боляча, военка, здрова і інш.).
Калі паміж зыходнай і вытворнымі формамі ёсць значныя разыхо-
джанні, то даюцца адсылкі да слова ў яго зыходнай форме, напрыклад:
Будзе. Гл. быць; Каму. Гл. хто; Мяне. Гл. я; Нам. Гл. мы; Сабой. Гл. сябе.
18
Дадатковыя словы
зявы
11 👁