ўтварэнне нічым не адрозніваецца ад тыповай i пашыранай у гэтых гаворках словаформы буякі (фанет. буяке). Так, як i назва буякі, лексема мае аналагічны афікс i ўвасабляе аднолькавыя граматычныя асаблівасці, належачы да адной i той жа ўтваральнай мадэлі. Таму i падаецца, што назва вызначаецца не толькі празрыстай семантыкай: яна як бы свеціцца" сваімі сэнсава вылучальнымі асаблівасцямі ці назватворчай прыкметай. Вытлумачальнай пры ўліку аналогіі з лексіка-граматычнай формай буякі з'яўляецца i яе структура. Аднак ці адпавядае наяўнасць наймення белякі статусу сапраўды шырокаўжывальнай намінацыйнай адзінкі на адзначанай тэрыторыі — пытанне праблематычнае. Акрамя вылучальнай асаблівасці па кодеры, што стала зыходнай для базы ўтваральнай асновы ў назве белякі, у навуковай літаратуры часам прапаноўваецца версія ўтварэння наймення, матывацыйнай прыкметай якой магло быць месца росту расліны. Гэта прыкмета, як вядома, лягла ў аснову намінацыі многіх відаў раслін, у тым ліку i раслін ca спажыўнымі ягадамі. Матывацыйная база тут як бы навідавоку. Расліна буякі (дурніцы) — тыповы прадстаўнік лясной флоры, які расце i каля балот, i на балотах. У беларускіх гаворках адной з пашыраных назваў балота выступае найменне бель (ЭСБМ, т.1). Таму нібы ёсць некаторыя падставы паходжанне назвы белякі як вылучальнай намінацыйнай адзінкі ў корпусе найменняў ягад буякі (дурніцы) звязваць з базай утваральнай асновы бель балота'. Аднак пры такім падыходзе застаецца не надта зразумелым, як характарызаваць найменне ў адносінах i да тэрыторыі лакалізацыі, i да яго паходжання з-за адсутнасці фіксацыі белякі 'буяк, буячнік'. Белагаловік. Відавочнай з першага погляду здаецца вытворнасць па базах асноў ад словаформ белы + галава наймення белагаловік. Як адпаведнік найбольш вядомых i пашыраных у віленска-гродзенскім рэгіёне назваў дурніцы, буякі, гэтая лексема зафіксавана тут у якасці адзінкавага ўтварэння. Ca структурнага боку яе варта разглядаць як вынік зліцця базавых каранёвых кампанентаў у адну форму. Пры гэтым, вытворнае ад назоўніка галава найменне галав-ік-, ускладнена марфемна суфіксам -ік-. Гэты суфікс у беларускай мове характарызуецца надзвычай высокай прадуктыўнасцю, але ўжыванне слоў з мадыфікацыйным афіксам -ік- (- ык-) у іх складзе з'яўляецца стылёва дыферэнцыяваным, a самі вытворныя лексемы маюць адпаведна розныя экспрэсіўныя ці ацэначныя значэнні [29, 265-266]. Звычайна ацэначныя назвы з суфіксам -ік- (-ык-) як адпаведныя вылучальныя адзінкі для намінацыі асобы ўзыходзяць да словазлучэння прыметнік + найменне асобы: кірпацік, лысік, нячысцік, курносік i інш. Лексемы, утвораныя па падобнай словаўтваральнай мадэлі, — досыць прадуктыўны тып абазначальных лексічных адзінак таксама ў рускай, украінскай i інш. славянскіх мовах. Утварэнне наменклатурных назваў прадстаўнікоў расліннага свету паводле засведчанай мадэлі не з'яўляецца настолькі прадуктыўным [30, 178-183]. Разам з тым выпадкі тоесных па суфіксу ўтварэнняў зафіксаваны i ў беларускай мове: белакапытнік капытнік', белагаловік крываўнік', чорнагаловік Тарлянка', краснагаловік падасінавік' i інш. (адпаведна: ЛАБНГ, т.1, карты №№277, 241, 237, 282) Згодна з чым можна меркаваць: сэнсава-вылучальная лексічная адзінка белагаловік як назва ягад буякоў, з'яўляецца, натуральна, метафарычным утварэннем. Аб'ектывацыя ягад
Дадатковыя словы
абектывацыя, зяўляецца
11 👁