Народная лексіка Гомельшчыны ў фальклоры і мастацкай літаратуры (1983)

ć П а д а р. Устань козынька, Да расходзися, Пану хожаину У ножки склонися. Шэйн, I, 95; Мелішковічы Маз. Параўн. х ад ж a i н. ХАЗЯ'Ю ХНА (хозяюхна) ж. Гаспадыня. Жана моя не хозяюхна, дети мое не сироточки! Рам., БС, I—II, 71; Гом. ХА Л А Д А Ц Ц А незак. Прахалоджвацца. Пачакаўшы, калі дзяўчына будзе выходзіць халадацца, Анісім асцярожна узяу яе за руку, затрымаў у дзвярах. Сач., Д, 75. ХАП:адным хапам — хутка, адразу. Але ж людзей так проста адным хапам не зраўняеш. Нав., ТЮ, 144. ХАПА'ЦЦА (хопацца) незак. Спяшацца. Поперад войска не хопайсь, Позад войска не оставайсь. Радч., ГНП, 22; Гом. ХАРАМО'Кл*. памянш. хорам, палац. Падабаўся яшчэ адзін асспект гэтай ідэі: падарыць Веце i Дашы казачны харамок. Шам., VI, 43. Параўн. х а р о м ч ы к. ХАРО'Л м. Арол. ён бярэ харла i сакала, садзіцца на харла, сакол асвяшчае, а харол чуе. ЧК, I, 67; Рудня Чач. ХАРО'МІНА ж. 1. павел. хорам, палац. Неяк у паузе, адпачываючы ад праекта Палаца — вунь якая хароміна — ён намаляваў маленькі казачны харомчык. Шам., VI, 43. 2. іран. Дом для жылля. От мая хароміна, заходзьце. Саб., ЖЗ, 236. Густ у старшыні райспажыўсаюза, які за казённыя грошы адгрукаў да вайны хароміну, быў някепскі. Нав., СТ, 32. ХАРО'МЧЫ К м. Тое, што х а р а мок. Неяк у паузе, адпачываючы ад праекта Палаца — вунь якая хароміна — ён намаляваў маленькі казачны харомчык. Шам., VI, 43. ХАРЧЬГЦЦА (харчитца) незак. Харчавацца. Запрос ён свую коня... далі яму грошій на дорогу харчитца. Рам., БС, III, 231; Насімкавічы Раг. ХА'УКАЦЬ незак. Ледзь дыхаць, дыхаць з цяжкасцю, хапаць паветра. Нядаўна ж ляжаў i ледзь хаукау. Дан., ЗА, 65. Ен чапляуся за жыццё, хаукау, як рыба, выкінутая на берег. Краўч., НХП, 11. ХАУПЦІ' незак. Есці прагма. Гоni ш тавар пауз агароды, глядзіш, Коуба ўжо ў бураках, хаупе на поўны рот бурачнік. Нав., В, 73. ХАУТУРЫ толькі мн. Пахаванне. Паехаў ён зноў адзін; заехаў у сяло, наняў папа пахаваць таго чалавека, адслужыў па ём абедню i пазваў на хаўтуры ўсё сяло. ЧК, И, 540; Беліца Гом. ХВАБРЬГЦЦА (хвабрытца) незак. Храбрыцца. Пабачымо, як ты тагды будзеш хвабрытца. Серж., СРБП, 110; Лучыцы Маз. ХВАРНКА ж. памянш. хвоя. 3 таго боку палатна тонкія чэзлыя хваінкі, бярэзінкі, якія знікаюць у хісткай шэрані. Нав., ВС, 93. ХВГЛ А ж. Бура. Сверху конопельки клюють воробьи, С исподу конопельки вода подмыла, А в середине конопельки хвила зломила. Радч., ГНП, 37; Гом. хвгля ж. Хвіліна (міг, момант). Гады гэта было зразу мела: кожную хвілю мог абарвацца тоненькі валасок, на якім вісела жыццё кожнага салдата. Саб., I, 42. ХВУЗЕ'Я ж. Стрэльба. А ў хаце хвузея стаяла. БКЭ, № 20; Камаровічы Маз. Параўн. х в у р ' я. ХВУРЯ' (хвурья) ж. Тое, што х в у з е я. Да хвурью пастроіў, да акно протворыў, да як пальну ў, так б у ела забіў. БКЭ, № 29; Камаровічы Маз. ХІБЕ'ТНЫ прым. Здатны, умелы. «Ты ў мяне хібетная на ўсё»,— казала Хіма да Галі. Саб., БАС, 179. I прыгожая, i хібетная. Рак., В, 213. ХГЖЫ прым. Драпежны, прагны. Такім цыганістым не вельмі давярай: вока ў яго нейкае хіжае. Дан., Ж, 78. ХІ'Н ДЗЯ ж. толькі адз. Ліхаманка. Мяне начала трэсці нейкая