Мова Сенненшчыны: дыялектны слоўнік (2015). Том 2

ХЛЕБ, ХЛЕП м. 1. Хлеб. Хлеп агіркдм [аерам] пахнець. Серкуці. Хлеба, солц вадзічкі нъ рушнічок пыстаўця [перш чым перасяляцца ў новую хату]. Запруддзе. А тадьг вар стаіць, кіпяток на загнёці, крутку бярэш, на лапату гэту крутку вады на булку выллеш i ў печ - ён тады блісцятчы такі, красгвы хлеп ужо. Серкуці. ХЛЕБЕЦ, ХЛЕБІЦ ласк. Хлебец у парадку. Баравікі. Хлёбіц ядзім, як сонца. Леснікова. Для таго, каб паправіць дзёла, у пёрвую очырыдзь нада хлёбіц, а патом - люццы. Парэчча. Пражыу, а такдга хлёбца ня відзіў [сказаў дзед]. Пожанькі. 2. Збожжа. У ёўні сушыцца хлеп [снапы жыта i інш.]. Рэчкі. Калі ў Кьляды зімля глядзіць на нёба, ня ждзі хлёба (прыкмета). Сянно. Мндга снёгу мндга хлёбу (прыкмета). Гарадзец. 3. Сродкі для існавання. На хлеп дык до [хапае] пёнсіі. Ульянавічы, Марозаўка, Партызаны, Цясішча, Неўгадава. О ХЛЕБ-СОЛЬ. Пажаданне таму, хто есць. Міцюкова. □ Хто хлеп с сабой носіць, той ёсці ня просіць. Багданава. □ Хлеб - ня жонка: ня ўдаўся - другі спякуць. Міцюкова. □ Прымацкі - хлеб сабацкі. Вялікі Азярэцк, Запруддзе, Ракаў Засценак. □ Жыві i хлеп жві. Багданава. □ Пражылі палякі ні хлёба, ні табакі. Вялікі Азярэцк. □ Хлеб мякчэй - зубам ляхчэй. Каралевічы. ХЛЕБЕЦ м. 1. Ураджай, хлеб. Пражыў, а такдга хлёбца ня відзіў. Пожанькі. 2. ласк. Бохан хлеба. Хлёбеіі як сднца. Леснікова, Парэчча. ХЛЕБНЩА ж. Дзяжа, у якой рашчыняюць хлеб. Былі такія дзёткі абыкнавённыя, хлёбнща звалася. Круглая, вядръг на два. Серкуці, Манголія, Нямойта, Дуброўкі. Хлёбніца - такая здзёланъя з дзёрыва, крышка была дзірвяннья. Хлёбнща - што хлеп учыняюць, ставюць на лаўку, калі чэсная, то садзіся на хлёбніцы (звычай). Вялікі Азярэцк. Хлёбнща для хлёба. Дно выразаецца, затор i рэзь выразаецца. Жохава, Гарадзец. ХЛЕБНІЧКА памянт.-ласк. Ну, саладуха, як раньигы хлеп пяклі. У хлёбнщу зварыт яё, тады яна ў хлёбніцы пастаіць дзенъ. Тады ў дзёжачку\ у хлёбнічку — i іна [саладуха] кісніць. Багданава. ХЛЕБНЫ прым. 1. Аржаны, жытні. Хлебную муку сыпуў на ўчынку [каб замясіць, учыніць цеста]. Неўгадава. 2. Прызначаны для хлеба, яго прыгатавання. Хлёбная дзёжка для хлёба. Чуцькі. Хлебная скрыня бъльшая. Партызаны. ХЛЕБЯСТАЦЦА незак. 1. Пялёскацца, клекатаць, булькаць. Хлябётчыцца ў кьняў сярэдзіні сілязёнь. Нямойта. 2. экспр. Працаваць. Век свой у г... хлебяшчыся. Дольдзева. ХЛЕЎ м. Хлеў. Ласкі вядугща па хлявах. Хлявы строілі с алёшніку. Багданава, Баравікі. Вдкны былг нібальшэнькія ў хлёве. Міцюкова. Хлёва ж ні было, хлеў здзёлала. Рэчкі, Гарадзец, Каралі, Неўгадава. ХЛЯВОК, ХЛЯВОНАЧАК, ХЛЯВЁНАЧАК, ХЛЁЎЧЫК, ХЛЯЎЧУК, ХЛЯЁНАК памянт.-ласк. Хчявдк быў для курэй, цёплінькі, ў хату ні бралі. Каралевічы. Хай яны там у хляўку стъяць. Нада хлявок дзёлаць. Міцюкова. Стала напытвацца, напытала хлявдначак. Які ў іх хлявёначак? Савінічы. Хлёўчьік няшчытны. Ульянавічы. У хляўчуку гной быў. Баравікі. Сын накрыў хляёнак. Фасаўшчына. ХЛЁП выкл. Плюхнуцца, шлёпнуцца. Курачка хлёп - i сядзіць, не баіцца. Багданава. Яна хлёп - i сёлаў карыта з вадди. Нямойта. ХЛЁСТ м. Задзіра, задавака. Хлёст - не абы-які. Жохава. ХЛЁСТКІ прым. Вёрткі, жвавы, энергічны. Я была баба хлёсткая. Дольдзева. Мутчына хлёсткі за кол! Пожанькі. ХЛІБАНУЦЬ зак. Сербануць, хлёбнуць. Тры разы хлібанёш — рас укусіш. Савінічы