ПРАДМОВА На працягу XX стагоддзя беларуская дыялектная лексікаграфія ўзбагацілася значнай колькасцю слоўнікаў, у якіх адлюстравана рэгіянальная лексіка як вялікіх моўных масіваў, так i асобных раёнаў, абласцей. У такіх слоўніках значнае месца займае лексіка народных промыслаў i рамёстваў, якая з'яўляецца адлюстраваннем сутнасці беларускай народнай культуры, яе станаўлення i развіцця. Але ў нацыянальнай лексікаграфіі да цяперашняга часу няма спецыяльнага слоўніка, які б адносна поўна рэпрэзентаваў лексічныя сістэмы промыслаў i рамёстваў. У айчынным мовазнаўстве існуюць толькі адзінкавыя тэматычныя падборкі, у якіх прыводзіцца абмежаваная колькасць лексем таго ці іншага промыслу (рамяства) у пэўным рэгіёне ці асобна ўзятай гаворцы. Падрыхтаваны "Слоўнік народных промыслаў i рамёстваў Беларусі" з'яўляецца першай спробай комплексная апісання дыялектнай лексікі старадаўніх промыслаў i рамёстваў: рыбалоўства, пчалярства, бондарства, ганчарства, кавальства. Структурна слоўнік падзяляецца на тэматычныя трупы (рыбалоўства, пчалярства, бондарства, ганчарства, кавальства), словы ўнутры якіх падаюцца ў алфавітным парадку. Матэрыял для слоўніка адабраны з 32 беларускіх дыялектных лексікаграфічных крыніц. Тэматычнае групіраванне вылучаных лексічных адзінак праведзена ў адпаведнасці з іх агульнымі лексікасемантычнымі характарыстыкамі. Слоўнікавыя артыкулы пабудаваны па гнездавому прынцыпу. Загалоўнае слова падаецца з захаваннем найболып тыповых дыялектных рыс. У якасці загалоўнага слова сярод шэрагу сінанімічных лексем i варыянтаў вылучаецца найбольш ужывальнае ў дыялектнай мове (ГАНЧА'Р, ГО'РАН i інш.). Услед за загалоўным словам падаюцца найменні, падобныя па свайму гукавому складу, пры наяўнасці фанетычных (ДЗГКІЯ ПЧО'ЛЫ, ДЗІ'КІЯ ПШЧО'ЛЫ), марфалагічных (ДАЎЖА', ДАЎЖНГК), акцэнтуацыйных (ВОЛО'ШНЯ [ВОЛОШНЯ']) адрозненняў. У гэты ж слоўнікавы артыкул уключаюцца (пры наяўнасці) сінанімічныя дамінантнаму слову адзінкі (КАЎГА'Н [КАЎГА'НКА, КОЎГА'НКА], ЛОХА'НКА), a таксама лексічныя дублеты (ВУТАЛЬ, МІЛЁ'Р). Пры тлумачэнні слова (слоў) выкарыстоўваецца сучасная літаратурная лексіка, а таксама нарматыўныя эквіваленты дыялектных адзінак. Напрыклад: БА'БА1 [БА'БІЦА], БЕРО'ЮВКА, БУ'БЛІЦА, ВО'БЛІЦА ІВОБЛА'КІ, ДНЯ'НКА, ЕБРО'ЗЬ, КЛЯПЕ'Ц, КОРА'ЎКА, ОБЛЯ'К, ПЛАСКУ'ХА. 'Рыба плотка'. Пры адсутнасці літаратурнага адпаведніка падаецца яго разгорнутае, апісальнае тлумачэнне. Напрыклад, ВУГО'ЛЬНІК. 'Кантавае жалеза, якім абкладаецца край прыпечка' [Лучыц-Федарэц, c. 220]. Калі слова мае некалькі значэнняў, то прыводзяцца толькі промыславыя значэнні, кожнае з якіх разглядаецца ў асобных слоўнікавых артыкулах з надрадковымі індэксамі (*' 2 i г.д.). Напрыклад, лексема БА'БА, маючы
Дадатковыя словы
баба, бабіца, бероювка, бубліца, вобліца, вугольнік, горан, дзікія, днянка, еброзь, зяўляецца, каўган, каўганка, кляпец, кораўка, коўганка, лоханка, мілёр, обляк, пласкуха, пчолы, пшчолы, івоблакі
6 👁