крыгалом §86 крыжаваньне Крыгаю цяжка лавіць рыбу, сецьцю лепі. Нсл. 255. Заходзь із крыгаю зь берагу. Лядцо Пух. (Шсл.). Па зарослых ржах рыбу ловяць крыгамі. Пятніцкая Беш. (Ксл.). крыгалОМ-Л*\ п р е д л. и з в а т. - м е, м. 1. —ломка льда водою с наступлением весны. Гляне вясна, зашуміць крыгалом. Жальба. 2. время ломки льда водою с наступлением весны; ледокол. крыха, крыхі, крысе, ж.— кроха. У м е н ы и. крышка-шк/-шць/—крош ка. крышачкачкі-чцы, у м е н ы и. к крышка. Крышачка Зуба. Няпрахіна Карачэўск.(Будде: Тула-Орел, 73). Па крышачцы. Хопаўка Карачэўск.(Тм. 78). крыху, н а р е ч.—н ем н о го. Ар.; Гсл. Карова дае толькі крыху малака. Клятное Пух. (Шсл.). У м е н ы и. крышку. МГсл.— неМНОЖКО. Ар. крышачку, у м е н ы и. к крышку. Ар. крыяць-яю-яеш-ле, повел.-яй-яйма, несове р ш. 1. начать выздоравливать, крепнуть силами. Ледзь крыяе, акрыяў троху. Нсл. 253. 2. воодушевляться, окрыляться. С о в е р ш. адкліяць-я/о яеш-яе—поправиться после тяжелой болезни. Наш хворы троху адкліяў. Дел. С м. акрыяцъ. С о в е р ш. акрыяць, 1. ожить(окрепнуть, С.), окрылиться. Наша жыцейка па дожджыку акрыяла. Высачаны (Ксл.). 2. окрепнуть силами, воспрянуть духом, Шсл. исполниться душевного подъема, воодушевиться, окрылиться. Акрыяў пасьля хваробы ды ізноў за свае. Ст. Сабінка сарамліва чырванелася. Потым, крыху акрыяўшы, прамовіла. Цэлеш(Ярылаў агонь). ПЯКрЫЯЦЬ, с о в е р ш. — ПОЖИТЬ здоровым, Нсл. 459. ПОЖИТЬ В добром здоровье. Просьле маіх рук ня даўга пакрыяе ён. Нсл. 459. крыж, крыжа, предл.-ыжу, зват.-ЫЖУ, м н. ч.-ЖЫ-Жоў-ЖОМ, м н. ч.. предл.-ЖОХ, м. 1. крест. Ар.; НК.; Игры, Но. 15; МГсл.; Гсл.; Шсл.; Варашылы Куз. (Ксл.); Дсборник ІУ, 179. OŬ На тэй на Мядзьведжай Гары падмывае Дзьвіна тры крыжы. Зь песьні вяліцкіх плытнікаў, Віцьбіч (Бацьк. 49-50, 435-436). А ты, стары збуцъвелы крыж, у думках хлопца не стаіш. Клішэвіч(ст. Каліна"). Д зяк забыўся ўзяць крыж. Нсл. 256. Крыж пацалаваў. Нсл. Паваліўся крыж, што стаяў ў вулцы. Ст. (Сымона) прысілілі несьці крыж Ягоны. Луцк.: Мацьвей 27:32. Крыж Перадславы Съвятой для народу ЗІгцеў. Каласкі, Но. 70-71. 2. изображение креста. Нсл. 256. Пры пасьвячаньню хат, сьвятар крыжы крэйдаю піша на съценах. Нсл. 256. Рыза ўся ў залатых крыжох. Нсл. 3. накрест сложенная подставка, на которую ставят квашню, для замеса хлеба. Дзяжу з рашчынай ставяць на адумысловы крыж", тут дзеецца замеса цеста. НК.: Очерки, 40. Паставіць дзяжу на крыж. Нсл. 4. крестец у человека и животных, нк.: Игры, Но. 15; Ар.; Шсл. крестец у ЖИВОТНЫХ. Гсл. У каровы на крыжу мяса дык нічога няма. Ст. Крыж дужа баліць. Нсл. 256. Выцяў калом каня па крыжу, аж прысер. Нсл. У м е н ь ш. крыЖЫК-ка, п р е д л. - к у, м. 1. крестик. Ар.; НК.: Игры, Но. 15; Шсл.; Нсл. 256; Шсл. Згубіў крыжык. Ст. крыжычак-чка, п р е д л. и зват.-чку, у м е н ь ш. к крыжык. Ар. На істужцы крыжычак вісіць. Нсл. 256. 2. копна в виде креста, в которые складывают яровой хлеб в снопах(овес, ячмень), преимущественно по 10 снопов, иногда по 15, Ксл. накрест сложенные снопы. Шсл. Злажылі снапы ў крыжыкі. Расна Сян. (Ксл.). Ячмень СОХНе ў КрЫЖЫках. Ст. 3. м н. ч. крыжыкі—узор крестиками при тканье, вышиванье. Выткала пояс у крыжыкі. Ар. крЫЖ ОВІК-/кя, п р е д л. - і к у, з в а т. - І ч а, м. —рубль с изображением креста. Нсл. 256. С м. крыжак в 2 - ом см. крыжовы, (Нсл), крыжавы, (Ар.; Ксл.увая (вая)-вае(вое)—накрест лежащий, перекрестный. На дарогах крыжавых вецер галосе. Яз. Путча. Крыжовая дарога,—т.е. дорога пересекающая другую накрест. Нсл. У нас крыжавая дарога. Крывое Беш. (Ксл.). Праехалі крыжавую дарогу. Ар. Ля крыжавых дарог жыла дзярчынка Сьліма. Я.Г.-кі: Казкі, Но. 2, стр. 14. 2. крестный. Спадар....з крыж ам быр подняты, якася Сам самахоцъ на аўтару крыж авым дзеля спасенъня народу людзкога зь няволі дзявальскае абрае АІІЦу нябёскаму. Малітвы 1695 г. крыжоўка-к/, д а т., п р е д л. крыЖОрЦЫ, ж.—перекресток. Ідзі да крыжоўкі. Сукрэмна Сян. (Ксл.). крыжак-яки, п р е д л. - а к ў, з в а т. - й ч а, мн. ч.кі-коў-ком-коў-камі-кох, м., и с т.—крестоносец. Дарней, кажуцъ, тут крыжакі ваявалі. Нсл. 255. 2. рубль с изображением креста. Аднаго крыжака мер, i того ўкралі. Нсл. крыжам, н а р е ч.— накрест, крестообразно. Ар. Крыжам ляжаў перад образом. Нсл. 256. Крыжам расьцягнуўся, паляцершы. Нсл. Дарога будзе крыжам ісьці, а ты едзь проста. Тм. кр ы ж -на-кр ы ж, н а р е ч.— накрест. Шсл. Перавязау крыж-на-крыж. Ст. крыжаваньне-ня, п р е д л.-Н Ю, о т г л. и м я с у щ. к крыжаваць, крыжавацца, 1. распинание Нсл. 255. 2. крестообразное положение, принимаемое великолитовскими(белорусскими) женщинами, лежа в церкви пред иконами, в роде эпитимии. Нсл. 255. Не паможа табе й крыжаваньне твоё. Нсл
Дадатковыя словы
крыжак-якй, шкі, шцьі, яіо, ікя
7 👁