Беларуска-расійскі (вялікалітоўска-расійскі) слоўнік (1989). Я. Станкевіч

калатня 527 калаціцца 3. такое же, но большее и более крепкое орудие, привязанное к лодке, челну и пр. и служащее для остановки при плавании, для чего калатоўку" опускают на дно ВОДЫ; ЯКОрь. Стоўпцы. калатня-ш-ш, ж.—крахмал, разведенный водою и залитый жиром с салом. 3 блінамі ядуць калатню. Дайнова Пух. (Шсл.). калатніна-«б/-«с, ж.—сильный страх, когда приходится (сильно, С,) трястись ( калаціцца"). Шсл. Цэлую ночку была калатніна. Ст. калатнуць,—см. п од калаціць. калатуха-х/, дат., предл. калатусе, ж. 1. суп, родственный баутусе", но приготовленный на кипятке, НК.: Очерки, 18. жидкое мучное кушанье. Ксл. На стол пастаўлена калатуха. Слабада Чаш. (Ксл.). 2. лихорадка. Калатуха цябе калаці! Зямковічы Сян. (Ксл.). См. трасца, ліхаманка. калатуш а-илы-илы, ж. 1. небольшие галушечки, скатанные из муки, сваренные на воде и залитые молоком или жиром. Калатушы наварылі на вячэру. Амельна Пух. (Шсл.). См. зацірка. 2. — кулеш. Сакуны, 38. 3. расколоченная грязь. Шсл. На вуліцы такая калатуша, аж ня вылезьці! Ст. калаваротам, п арен.—коловратно, прахом. Усе дабро калаваротам пайшло. Нел. 736. калаватасьць-щ, ж.—неподвижность; одеревенелость, жёсткость. Ср. калаваты. калаваты-тая-тае—твердо-упругий. Міх. Хусьце зьмерзла, дык калаватае; ня сьхінай — можаш зламіць. Ар. См. каляны. (У роце) ззаду разьмясьціліся падобныя да конскіх клыкі й калаваты, быццам маленькое палена, язык. Акула, 226. калавацець-е/о-ссш-сс, несоверш.—становиться твердо-упругим, несгибаемым. Ар. С оверш. скалавацець,—стать твердым, несгибаемым. Мокрае хусьце на марозе скалавацела. Ар. См. скалянець. калаціць, калачу, калоціш-це, несоверш., п ер ех.— (СИЛЬНО, Ар.) трЯСТИ ЧТО-Л. Ар.; Шсл. Чагось калоце мяне. Лужасна Куз. (Ксл.). Трасца калоце. Нел. 242. Цяцюха калоце. Нел. Калоцяць сады. НК.: Очерки, 412. Пайшліў лес калаціць яблыкі. Вядрэнь Чаш. (Ксл.). Колькі год мінула, а як надумаю npa тыя дні, дык аж калаціць мяне пачынае. Кулакоўскі: Дабраселцы. Увесь дрыжыць. калоціць трасца. Гарун: Кан. Паўлючонка. О д н к р а т. К&ЛЪТЩЩь-ну-нёшнёць-нём-ніцё—тряхнуть. Калатнуць яблыну. Нел. 242. С оверш. абкалацщь, Нел. 347, акалаціць, Ар.—(сильно, С.) отрясти. Нехта абкалаціў ночы яблыну. Нел. Хлапцы акалацілі яблыну. Ар. Абкалацілі яблынку. Дел. закалацщь, со в ер ш., п е р е х.—размешать муку в какой-л. жидкости. Ар. Закалаці Ю Ш Ку. Белькава Беш. (Ксл.). падкалацГць, со вер ш., п е р е х.—заправить мукою жидкую пищу. Падкалаці верашчаку. Ар. СКЛЛЯНуЦЬ-ну-нёш-нёць-нём-НІцё, о д н к р а т. 1. (тряхнуть, С.), потряти до основания. Гсл. Як скалану цябе. Канавалава Куз. (Ксл.). Як скалануў яблы ну, ды к ябл ы кі Ŭ пасы паліся. Цэле Чаш. (Ксл.). Ён т а м у й б у д зе ж ы ват ворчы, гэты агонь (р эво л ю ц ы), ш т о скалан'ець у с ё ма зут ным вы т ням свай го зьніст аж эньня. ЗСД. 174. 2. взмутить. Гсл. скалатнуць-ну-нёш-нёць-нём-ніцё, одн к р а т.—встряхнуть. Шсл. Коўдру трэба скалатнуць, ато пылу чоршта. Ст. Скалатні дулю. Ст. ускалануць, -ну-нёш-нёць-нём-ніцё, о д н к р т.., п е р е х.—ВСТрЯХНуТЬ, ВЫСеСТИ ИЗ оцепенения, состояния вялости. Разыйшлая па еяле дзіўная прачутка, которая ўскаланула сьведамё еялян. ЗСД. 91. калацщца, калачуся, калоцішся, н есо верш. 1. (сильно, Ар.) трястися, дрожать. Ар.; Шсл. Зьмерз, аж калоціцца увесь. Ст. Ён калоціцца ад сьцюжы. Сянно (Ксл.). Спалохаўся, аж калоціцца, як ліст асінавы. Нел. 242. Паезд вы стуку е "Тра-та-тах, трата-тах" а сэрца калоціцца, што тут "нешта ня так. " Луні Брел. Щха ступае, ўсім сэрцам калоціцца. Гарун: Жабрачка. Аж сьцены калоцяцца, каб на іх ламаты. Дудзіцкі(Бацкаўшчына, Но. 376-377). Калоцячыся, ляскаючы ад сьцюжы зубамі, учапілася яна за Лявона. Тм. 49-50/435-436. Сэрца радасна калоціцца. Крушына: Калыхан ка(3ьніч, 1953, Но. 24). А па хмарах на маланках грошы кідае Ільля, аж калоціцца зямля, цемна стала на палянках. С. Музыка, 85. Калаціліся й тыхалірукі йногі. Гарэцкі: Песьні, 87. КалоЦЯЦЦа дзяцІНЫЯ калені i тыхаюць сэрцайкі. Тм. 43. О днкр. скалануцца, -нуся-нёшся-нёцца-нёмся —ніцеся, а) содрогнуться. Шсл. Як у турму, этапам скаланууся Гаршчок. Дзьве Душы, 77. Аж у сярэдзіне ўсе скаланулася, так спалохалася! Ст. Зямля скалану лас я. Ст. Дзяцюкова сэрца бёцца, бацьку ўспомніць, скаланецца. Гарун; Габруська. Дагараюць, як Романова сэрца....— падумаў i скаланууся. Дудзіцкі (Бацькаўшына, Но. 376-377). б) встряхнуться (выйти из оцепения, вялости, С.)- Гсл. 2. перен.—дрожать над кем-чем, дорожить кем-чем. М ат ка калоціцца над сваею дачухнаю. Нел. 242. С оверш. закалацГцца —сильно задрож ать. Я н а сударгава закалацілася. ЗСД. 329. Ён аж закалаціўся увесь ад неспадзеўнага узрушэньня i таго пачуцьця, што так неўспадзеўкі ахаПІла, запаланіла яго. Сачанка: Ліст да маці (Беларус, Но. 177). Я ачуЦІЛОСЯ, дык ЯШЧЭ больш закалацілася, як асінавы лісток. я. Г.-кі: Казкі, Но. 2. стр. 6. С оверш. пакалацГцца