хадзяка 257 халадок хадзяка-к/, общ. 1. прохожий, Дел. 963. (прохожая). Нел. 681; мгел.,—скиталец? Адкуль гэты, гэтая хадзяка? Нел. 2. бродяга, (Нел. 681; Ксл.; мгел.) Хадзяка нейкі бадзяецца па еяле. Нел. Хадзяка няшчасны бадзяецца па сьвеце. Астроўна віц. (Ксл.) См. бадзяка. 3. НИЩИЙ. Дел. 963. 4. ходящий-щая с книгой или с просительным письмом. Нел. 681. Хадзяка на царкву просе. Нел. 5. торговец-коробейник. 6. ремесленник, ходящий работать по домам. Нел. 681. Хадзякі-шапавалы ходзяць па еяле. Нел. хаджалы-лая-лае, 1. бывалый. Шел. Ён чалавек хаджалы, шмат чаго бачыў. Ст. 2. ч а с т о б ы в а в ш и й у к о г о, где-л. Ксл. Не хаджалыя к нам. Беш. (Ксл.) 3. прохожий. Нел. 681. Гэта хаджалыя людзі, не чапай іх. Нел. 4. о одежде: ежедневно употребляемый, обиходный. Нел. 681. Хаджалая сьвітка, кажух. Нел. Ён i ў съвята ў хаджалым ходзе. Тм.ў хаджанін-wtf, п р е д л. - н у, з в а т.- н е, мн. ч. хаджане, м.—с т р а н н и к, Дел. 963. с к и т а л е ц. Лучалі толькі адзіночныя хаджане. Корзюк. Хаджане на часіну спыняліея на масткох. Тм. Якіх ты гэта хаджан проці НОЧЫ пусьціў? Ельн. (Дел.) хай, няхай. Преобр.(Арлоўскі пав. Будде: ТулаОрел. слов), частица и союз. 1. частица. Вместе С глаголом У его лица ед. и мн. числа создает повелительный вид: пусть, пускай. Ар.; Шел.; Ксл.; Растсл.:Северск. 133; Гсл.; Нел. 338; Смл., Кур., Тмб. (Даль); Арл.; Кур., Тмб. (Преобр.). Няхай Бог табе паможа. Нел. Хай яго ня знаюць. Гсл. Хай яно валей у сё праваліцца! Ст. Хай перш ён да мяне прыйдзе, а тады я да яго. Вядрэнь Чаш. (Ксл.). Няхай ён кажа. Раст.: Северск. 133. Няхай паглядае душа. Кіт. 7613. 2. частица. Употребляется в значении: ничего не сделаешь, все равно: пусть, пускай. Няхай людзі брэшуць, няхай, няхай пагавораць. Красновічы Сур. (Сержп.; Отчет. 13). Узяў чорт кароўку, няхай бярэцъ i вяроўку. Нел. Дзе прапала кароўка, там няхай i вяроўка. Войш. 3. союз уступаемо-ограничительный. Употребляется в простом предложении в знач. "хоць бы нават". Будзем дамагацца свайго, няхай нам i адмовяць, хай(няхай) сабе, хай(няхай) яго (яе, ix). Употребляют для выражения разрешения, согласия или пренебрегания: пусть себе, пусть его(ее, них). Хай сабе гэтак ібудзе! Ст. хай(няхай) жывёць!(жывуць)—да здравствует! МГсл. хайдоліць-л/о-л/ш-лс, несоверш., трех. —бить жестоко(до полусмерти). Нел. 681. Хайдоліўшы так, ты калі-лень захайдоліш хлапца. Нел. Соверш. захайдоліць. Нел. 681. Захайдолілі кабана. Нел. хаіЛ, вм. хадзіў. Прышчаўск. в. Росл. Говор смежных деревень Бранск. у., с. Пекліна. хаілі-ходили. Ср. в. д. Б а р а да '.ха Щ Ь -Х О Ц Щ Ъ. Шылава Ельн. у. 953. хайло 1. нечто скверное, неопрятное, возбуждающее чувство отвращения. Дел. 952. Як узыйсьці ў гэта хайло?-в его хату и взойти скверно. Дел. 2. ругательное слово. Дел. 952. 3. беспорядок. Бяльсл. У мяне тут такое хайло, што ня ведаем, дзе што ляжыць. Серчыцы Краснап.(Бяльсл.). хайны-ная-нае—опрятный. Гсл. См. ахайны. хаз, 1. искусный работник. 952. А ён рамяство свае знаў дужа добра — хаз быў. Смол. у. 2. ретивый, ретивая. На работу дзеука хаз. хазіцца—порываться к работе, усердствовать. Дзеука прасьці хаЫцъ. 952. хаканьне-ня, п р е д л.-н ю, дейст вие{к хакаць, хакацца)—тяжелое прерывистое дышание. Брел. Ад хаканъня й рот разявіў. Юрсл. хакаць-аю-аеш-ае; повел.-ай-айма, н есо в е р ш.—тяжело, запыхавшись, дышать, Гсл. тяжело, прерывиство дышать. Юрсл. Хакай-ня хакай, а само ня пойдзецца, ісьці надабе. Юрсл. Сабака хакае на сонцу. Слопішча Шацк. (Шсл.) хакацца-аецца, несоверш., ст рад, к хакаць. Юрсл. Чаму ж ня б у дзе хакацца просъле такога бярна. Юрсл. С оверш. адхакацца —отдышаться. Замарыўся, што ледзь адхакаўся. Юрсл. хаЛОП-О П а, п р е д л.-О П У, зват.-опе; м н. ч. халапы-поў-пом-поў-памі-пох, м., у с т. —раб, холоп. Дел. 953. Пан Бог ест адзіны, а я Яго халоп. Кіт. 79610.I халопе мой! Тм. За5. Маіх халапоў карміў. Тм. 121аб. Прышлі панскія халапы. Дел. 36. халап'я- n 'i; ж., у с т.—холопы. Халап'я Мае Божыя. Кіт. 26а6. халопства-ffdf, ср., у с т.—состояние раба, холопа, холопство. I халопе, ты кому халопства i падданства чыніш. Ют. 4а 12. хала-лы, ж.—пшеничная булка, приготовляемая евреями. Нел. 675. Жыды ужо халы напяклі. Нел. халахала-лы, о б щ — суетливый, неосновательный. Дел. 953. Ён такі халахала. Дел. халадок-дкг, м н. ч., предл.-дкох, м. 1. прохладное место, Гсл. прохлада, Ар. тенистое место. Дел. 964. Во й лес. Сьцень i халадок. Гарэцкі: Песьні 55. На дрывотні яшчэ не растаў халадок ліпнёвага раньня. Тм. 68. Думаў: будзе імне лягчэйу халадку. Гарун (ст. Ноктурно"). Дай прысядзем у халадку. Ст. Толькі ведае, як халадкі выціраць а не работу рабіць. Ст. 2. нежаркое время. Дел. 964. Kaciў халадку — прынясу мядку. Дел
Дадатковыя словы
ліо, халапя, хаілі-ходйлй
2 👁