Скарбы народнай мовы (2005)

A.A. Босак, B.M. Босак, C.A. Кузьміч T АП AHIMIKA ПРУЖАНСКАГ А РАЁНА Ў ГІСТ АРЫЧНЫМ АСПЕКЦЕ Тапанімічныя назвы займаюць значнае месца ў народных гаворках Беларусі. Яны дазваляюць найболын трапна перадаць адметныя назвы, дапамагаюць болын дэталёва вьюучыць гісторыю адпаведнай мясцовасці i характары яе насельніцтва. Найболын яскравыя з іх перадаюцца з пакалення ў пакаленне. Ніжэй мы прьюодзім характэрныя прыклады народных тапанімічных назваў, якія сабраны ў трох найбольш значных дыялектных гаворках Пружанскага раёна Брэсцкай вобласці [1-6]: 1) верхняясельдская гаворка - адносідца да сярэднебрэсцкіх гаворак заходнепалескага дыялектнага тыпу. Распаўсюджана ў цэнтральнай i ўсходняй частках Пружанскага раёна. Матэрыялы сабраны ў вёсках Смаляніца (См.), Асятніда (Ac.), Бярозаўка (Бяр.), Кабылаўка (Каб.), Комлішча (Ком.), Навасёлкі (Нвс.), Піняны (Пін.); 2) паўночнабрэсцкая гаворка адносіцца да гаворак заходнепалескага дыялектнага тыпу. Распаўсюджана ў заходняй частцы Пружанскага раёна. Матэрыялы сабраны ў вёсках Мурава (Мур.), Грынявічы (Гр.), Чапялі (Чап.); 3) гродзенска-баранавіцкая (панямонская) гаворка - адносіцца да паўднёва-заходніх гаворак асноўнага масіву беларускай дыялектнай мовы. Распаўсюджана ў паўночна-ўсходняй частцы Пружанскага раёна. Матэрыялы сабраны ў вёсках Калазубы (Каз.), Навасады (Нав.), Мілейкі (Міл.), Еськаўцы (Ес.), Куляшы (Кул.). Тапанімічныя назвы можна ўмоўна падзяліць на некалькі груп: 1) назвы, якія звязаны з гістарычнымі падзеямі. Найбольш вядомай з'яўляецца Паля'цкі трыб - дарога-прасека ў Ружанскай пушчы, якая была пракладзена царскімі карнікамі падчас вызвольнага паўстання Вінцэнта Кастуся Каліноўскага ў 1863 годзе для ўзмацнення кантролю за перамяпгчэннямі групаў паўстанцаў; сюды ж, хутчэй за ўсё, патрэбна аднесці Лі'соў трыб, Жылі'нскі трыб, Пэрэёздзіцкі трыб; 2) назвы, звязаныя з былымі ўладальнікамі той ці іншай мясціны. У сваю чаргу яны падзяляюцца на назвы, звязаныя з канкрэтнай асобай (Бубначо'ў ху'тор, Марці'ноў рог, Сэльвэсюкоў горо'д); дзяржаўныя ўладанні (Казённо - Ружанская путча); уладанні жыхароў іншых вёсак (Хорэўскі' луг