АБ ПАДРЫХТОУЦЫ СЛОУН1КА ДА ВЫДАННЯ § 1. Слоўнік I. K. Бялькевіча змяшчае лексіку i ілюстрацыйны матэрыял, сабраны аўтарам ва ўсходніх раёнах Магілёўскай вобласці ў 1925—1930 гг. Складзены ён у адпаведнасці з задачамі i прынцыпамі беларускай дыялектнай лексікаграфіі таго часу i з'яўляецца адным з яе здабыткаў. Таму выпускаецца ў свет слоўнік такім, якім яго завяршыў укладальнік. Толькі ў мэтах скарачэння аб'ёму працы выключаны пры рэдагаванні артыкулы пра словы некоторых груп. Іх дастаткова будзе тут пералічыць i даць агульныя тлумачэнні. Да ліку гэтых труп адносяцца: а) словы з адмоўем не(ня, ні), калі яны разам з адмоўем не маюць цэласнага лексіка-граматычнага значэння, не з'яўляюцца тэрмінамі i ёсць у рэестры слоўніка без адмоўя: невялікій, недалёка, неійчасьлівый, нівідушчый, ніглаўный, нідавдльный, ніжывый, нізавідлівый, нізвижыць, нінада, нявідна, нясвой i г. д.; б) прыметнікі, утвораныя пры дапамозе суфікса -еньк-(-іньк-) ад асноў якасных прыметнікаў: маладзёнькій, малінькій, малінывінькій, мілінькій, сінінькій i г. д. Яны адпавядаюць па значэнню прыметнікам, ад якіх утвораны, маючы толькі дадаткова ласкальна-памяншальнае адценне, i магчымы ў мясцовай мове ад любога прыметніка. в) прыслоўі, утвораныя ад прыметнікаў з суфіксам -еньк-(-іньк-): рдунінька, скорінька, пдзьнінька, бёлінька, слабінька, нізінька, блізінька i г. д.; г) прыметнікі i прыслоўі ў форме вышэйшай ступені параўнання: лягчэйшый i лягчэй, цяплёйшый i цяплёй, бялёйшый i бялёй, мудрэйшый i мудрэй i г. д. Пакінуты ў рэестры толькі формы, спецыфічныя па ўтварэнню, тыпу: лёпшый i лепш; мёншый i менш, мёншы, мёні, мёній; болыйый i больш, болыйы, болі; шыршый i шыршы, шыры i г. д.; д) якасныя прыметнікі ў іменнай (выказнікавай) форме. Ілюстрацыі да іх змешчаны ў артыкулах пра поўныя формы. У мясцовай мове іменныя формы якасных прыметнікаў вельмі пашыраны. Утвараюцца ад любога якаснага прыметніка, напрыклад: новый — м. адз. ноў, ж. адз. нова, н. адз. нова, мн. новы; малабый — адпаведна молад, молада, молада, молады; халодный — халодзен, халодна, халодна, халобны; мокрый — мдкар або мдкер, мокра, мокра, мокры; бёлый — бел, бёла, бёла, бёлы i г. д.; е) нецэнзурныя словы. Акрамя таго, аб'яднаны артыкулы пра варыянты аднаго i таго ж слова, калі яны знаходзяцца ў алфавіце побач i не адрозніваюцца па значэнню. У аб'яднаным артыкуле падаюцца ілюстрацыі да ўсіх варыянтаў, а яны выносяцца ў загаловак i аддзяляюцца адзін ад аднаго коскай (параўн. § 26). § 2. Рэдактарскія дадаткі ў слоўніку наступныя: а) пасля ўстарэлых i неўжывальных зараз слоў i тэрмінаў, якія трапляюцца ў аўтарскіх тлумачэннях, даюцца сучасныя моўныя адпаведнІкі да іх; б) у артыкулах пра дзеясловы на -сьці, -чы тыну нёсьці, сёсьці, пячы, сьцерагчы ўнесены ў загаловак варыянты без канцавога галоснага (тыпу несьць, сесьць, печ, сьцярэжч), якія з'яўляюцца больш характэриымі для мясцовых гаворак, чым папярэднія, але ў рэестры амаль не сустракаюцца; в) пасля яўна недакладных або недастатковых аўтарскіх тлумачэнняў значэння слоў змешчаны заўвагі аб іх значэнні ад рэдактараў (гаворка паўночнай часткі Мсціслаўскага раёна родная аднаму з нас). г) у пачатку тлумачэнняў даецца іншы раз арфаграфічнае напісанне загаловачнага слова або блізкі па ўтварэнню i значэнню да яго адпаведнік з літаратурнай мовы, калі фанематычная структура слова зацямняецца яго мясцовым фанетычным абліччам (параўн.: скома — аскома, скрютык — скрутак, пупсуваць — папсаваць, ныікытацца — наенчыцца, іда — яда, ныскуваць — нацкаваць i г. д.). Рэдактарскія дадаткі змешчаны ў квадратных дужках. § 3. Апушчаны ў тлумачальнай частцы слоўнікавых артыкулаў: a) даведкі аб паходжанні пры тлумачэннях некаторых запазычаных слоў
Дадатковыя словы
абяднаны, абяднаным, абёму, бблыйый, бблі, зяўляецца, зяўляюцца, мблада, мблады, нівідўшчый, нізвйжыць, рдўнінька, скб, скбма, тэрйымі, халбб, халбдзен, халбдна
27 👁